Ichthus Groningen

C.S.V. Ichthus Groningen

#STUDENTENLEVENMETGOD

Forumarchief

Brief aan Bart Jan

Joker zegt:

In het Nederlands Dagblad staat een heel aardige brief van Rien van de Berg aan Bart Jan Spruyt.

Beste Bart Jan,


Ik ken je niet persoonlijk. Ik heb in de krant over je gelezen dat je directeur van de conservatieve Edmund Burkestichting bent en dat je wel-en-ook-weer-niet je liefde hebt verklaard aan Geert Wilders.


En nu schrijf je me een brief. Een nogal persoonlijk stuk, zeg je in het voorwoord van het schrijven dat door het CLK is uitgegeven als christelijk boekenweekessay. Nu, dan verdien je ook een schrijven terug. Ik moet zeggen dat een van de eerste zinnen me wel teleurstelde: ,,Het had vooral over cultuur moeten gaan, en daar is het eigenlijk niet van gekomen.'' Nou goed, cultuur is een breed begrip, en met een beetje goede wil hoort zelfs politiek daarbij.


Je toon is dreigend. De wereld van vandaag deugt niet, schrijf je. En vroeger was alles beter. ,,In die oude wereld voel ik mij, hoe pedant dat misschien ook klinkt, beter thuis dan in de moderne.'' Je verklaart de liefde aan de Europese cultuur die zich ontwikkelde van 500 tot 1800 - en dus volgens jou al tweehonderd jaar dood is. Toen begon namelijk de moderne tijd. En je hebt het vermoeden 'dat zich ergens, op de drempel van de nieuwe tijd, een zondeval heeft voltrokken, en dat die val voor alle terreinen van het leven consequenties heeft gehad'.

Waarom daar, Bart Jan? Je schrijft boos en verdrietig over mannen die het kwamen verpesten, 'mannen die het goede als leugen ontmaskerden, de oneerbiedige spotters, de veel te wijs geworden nieuwste filosofen'. Maar dat deed Cervantes toch al, toen hij exact vierhonderd jaar geleden Don Quichotte de wereld instuurde, nadat hij die wereld eerst beroofd had van een God die er structuur aan gaf?

Met die zondeval heb je wel gelijk. Maar dat was toch al met Adam en Eva? Sindsdien voert de mens een strijd die hij steeds dreigt te verliezen als hij het op eigen kracht probeert te winnen.

Je belijdt je liefde voor boekengeleerdheid uit vervlogen tijden en je schrijft: ,,Maar ze worden niet in ere gehouden, die dierbare boeken van mij. We leven in een lege cultuur, die afscheid heeft genomen en nu in zichzelf rondtast, en in hovaardige wanhoop geen weerwoord heeft op de grote uitdagingen van deze tijd.'' Wat is er met je? Jij weet toch als nog maar weinigen in deze lege cultuur dat dit soort gejammer van tijd tot tijd in alle eeuwen te beluisteren valt? Er zijn altijd mensen geweest voor wie de jeugd van tegenwoordig nooit heeft willen deugen.

Tot mijn vreugde breek je een belofte, en bezoek je in München drie musea. Eén voor veertiende- tot achttiende-eeuwse kunst, een voor negentiende-eeuwse en een voor twintigste-eeuwse. Maar als je daarna niet meer te melden hebt dan dat 'er geen sprake is van onbekommerde vooruitgang in de kunst', word ik chagrijnig. Jij pruimt moderne kunst niet. Maar als je denkt dat je die zondeval van je op het spoor kunt komen ergens tussen twee Beierse musea, heb je juist de kunst uit dat eerste museum niet begrepen. Wie drie hoofdstukken in de Bijbel leest, Bart Jan, laat het idee van 'onbekommerde vooruitgang' varen, die staart niet betraand naar welk verleden dan ook, maar kijkt hoopvol uit naar een toekomst die van een heel andere orde zal zijn.


We zitten op bladzijde 24, als blijkt wat je diepste innerlijke drijfveer is: je bent bang voor moslims. En vervolgens schets je de karikaturen die de basis vormen onder de rest van je betoog. ,,Ons begrip 'tolerantie' is in de zestiende en zeventiende eeuw bedacht om de relatie tussen protestanten en katholieken te beheersen. Maar hoe gezellig was het in Bagdad, laten we zeggen in de periode van 762 tot de komst van de Mongolen in 1258, toen het de hoofdstad van het islamitische rijk was? Wie als jood of christen tijdens de middeleeuwen de pech had om in een land met islamitische heersers te wonen, viel onder de zogeheten dhimma. Dat betekent wel zoiets als beschutting of bescherming, maar in de praktijk stond het voor de degradatie tot tweederangs burgerschap.''

Je betoog drijft hier op suggestie, Bart Jan, en dat valt me van je tegen. Je suggereert dat het onder elke islamitische heerser in elk land voor christenen en joden beroerd leven was. De feiten liggen genuanceerder. Ik noem maar iets: een van de grootste Arabische hofdichters van de oudste islamitische heersers, Al-µchtal, was een christen, en een belangrijke vernieuwer van de Perzische poëzie, Foroegh Farrochzaad (1935-1967), was zelfs een dichteres. En het eronder houden van minderheidsgroepen was tussen pakweg 500 en 1800 ook in Europa gangbare praktijk. Jodenhaat, ketterjacht, slavenhandel, hugenotenmoord, de achterstelling van de vrouw. Dat wij verantwoordelijk zijn voor de vreemdeling die in onze steden woont, hebben zelfs wij christenen schandalig laat geleerd.

Je schrijft verder dat de islam alle eerdere profeten 'omduidt' naar het voorbeeld van Mohammed: ,,Abraham, Mozes, David en Jezus zijn niet meer dan ontvangers van een boek. De bijbelse profeten worden geassimileerd door een herschepping naar het beeld van Mohammed.'' Heb je wel eens van Sinterklaas gehoord? Die rijdt over de daken op het paard van Wodan. Wij bouwden onze kerken op heidense heilige plaatsen. Wij vieren onze feesten op heidense hoogtijdagen. Omduiden en assimileren dus.


Ik doe misschien een beetje flauw, maar dat komt omdat je op basis van dit soort karikaturen en suggesties vergaande conclusies trekt. Je zegt plompverloren: 'Een renaissance is binnen de islam niet mogelijk.' Wat een onzin!

Je signaleert in het meest ingewikkelde deel van je boek (dat helaas ook het grootste deel is) dat het christendom langzaam geleerd heeft en gegroeid is. Maar als je de zaak wilt uitspelen tegen de islam, vernauw je je blik. ,,Dankzij Augustinus heeft de kerk zich na de val van Rome niet begrepen, en daarom ook niet opgedrongen, als een politiek alternatief.'' Volgens mij sla je nu de hele investituurstrijd over, de machtsstrijd tussen de keizer en de paus.

Zou de islam niet kunnen leren? Je schrijft zélf dat minderheden werden getolereerd. De islam staat niet bekend als homovriendelijk, maar je wilt niet weten hoeveel homo-erotiek er in de Arabische literatuur voorkomt. In de tijd dat onze grote mannen twintig, dertig boeken hadden, bezaten de islamitische sultans er niet zelden duizenden. Onze wetenschap heeft na de Middeleeuwen op tal van terreinen dankbaar voortgeborduurd op die uit de islamitische wereld. De islam hoeft zich voor een renaissance alleen maar te herbronnen in de eigen traditie.

Begrijp me goed: de fundamentalistische vorm van de islam is een vijand om niet te onderschatten. En dat bedoel ik niet eens in de eerste plaats politiek. De islam heeft joods-christelijke elementen opgepakt en verdraaid. De waarheid een kwartslag kantelen, dat zijn uitgesproken trekjes van die slang uit dat zondevalverhaal - dat je ongetwijfeld kent. Maar Jezus leert ons dat het onkruid en het graan samen moeten opschieten, tot de oogst. Wie van Jezus is, moet zich keren tegen staatsdwang op geestelijk gebied.


Is het voor jou al te laat? Je bent in je betoog al helemaal op drift geraakt. Ik sla even een ingewikkeld deel van je boek over en surf naar het slot, waar je orakelt over onze democratie of wat daar volgens jou nog van over is. ,,Het fort van de Nederlandse democratie is een bouwval geworden, met aan alle kanten riante openingen waardoor de vijand zomaar naar binnen kan lopen - zoals Hitler in 1933.'' Pfoeh!

Dan kom je met je oplossing: ,,Het conservatisme is nodig om het liberalisme voor zelfmoord te behoeden.'' Het is dat ik je doodernstige gezicht voor me zie, maar normaal zou ik nu in de lach schieten: gooi ik jouw conservatisme in mijn pet, ben ik gelijk van de VVD en D66 verlost!

In één alinea schrijf je dat er 'een nieuwe vorm van despotie dreigt: de tirannie van de meerderheid'. En in de volgende alinea schrijf je: 'Individualisme kan dus gemakkelijk leiden tot despotisme van de overheid'. Normaal zou ik weer in de lach schieten: houden ze mekaar in evenwicht, probleem opgelost.

Maar dan, Bart Jan, haak ik toch echt af. Je belijdt ineens ronduit positivistische denkbeelden over opvoeding en onderwijs. Bouw scholen en je kunt gevangenissen sluiten! Laat kinderen weer het boekje over Brave Hendrik lezen, en de samenleving bloeit in deugd en burgerzin! Dat is niet alleen een bewezen misvatting, maar het miskent ook de zondigheid van de mens. Je verwacht niet alleen van de kunst een 'onbekommerde vooruitgang', maar, al roep je nog zo hard van niet, ook van de mens.

Vervolgens moet ik een religieuze lofzang op het liberalisme aanhoren. Ik maak me zorgen, Bart Jan. Stem je nog wel SGP? Ik zal je belijdenisproza even citeren, dan kun je in de spiegel kijken: ,,Het liberalisme als de politieke kracht die ons heeft uitgeleid uit het diensthuis (!) van het vorstelijk absolutisme en ons via de representatieve democratie naar een steeds democratischer democratie brengt, dit liberalisme heeft de wereld geweldige zaken gebracht - het heeft mensen bevrijd van de politieke macht van religie, het heeft het vrije Westen bijgebracht dat toewijding altijd op instemming moet berusten, het heeft een model aangeleverd met behulp waarvan wij conflicten vredig kunnen beslechten, en een samenleving geschapen waarin niet alleen handel en ondernemerschap maar ook de wetenschappen konden floreren.''

Wat zat je in het begin van je brief nou te zeuren over die zondeval? Dit lijkt me eerder een heilsleer.

Ten slotte, we zitten dan op minder dan tien pagina's van het einde van dit betoog, kleed je de rol van de overheid uit tot niet veel meer dan een scheidsrechter-bij-ruzie. Je omschrijft de Nederlandse democratie als 'een éénpartijsysteem, de Democratische Partij Nederland' en vervolgens citeer je met instemming Maurice de Hond: 'Dat het woord 'democratie' erin voorkomt, betekent niets. In veel communistische landen hadden de heersende partijen dat woord ook in hun naam'. Je trompettert: ,,In de praktijk van alledag blijkt de overheid onmachtig, en gedomineerd door een oligarchie van incompetente technocraten.'' En een recent voorbeeld van dat regenteske gedrag is volgens jou - je ziet het al van verre aankomen - de beoogde toetreding van Turkije tot de Europese Unie.

En daar zijn we weer bij je moslims. Die wil je niet. Dus moeten we: ,,Harde politieke maatregelen tegen moslimextremisme nemen. Bij de aard en omvang van de huidige problematiek moeten de grenzen voorlopig dicht, moeten we internationale verdragen heroverwegen, potentiële plegers van aanslagen niet laten rondlopen, en mensen die zich tegen de Nederlandse staat, samenleving en Grondwet verzetten hun Nederlanderschap ontnemen. Om maar eens iets te noemen.''


Bart Jan, sorry. Maar je betoog rammelt niet alleen, het is ook paranoïde en het werkt verderfelijk. Het stuk leest zo lastig, dat ik vrees dat niet veel mensen dat zullen doen. Maar in het slothoofdstuk rol je ineens als een tierelier, daar schrijf je als Pim Fortuyn zaliger zelve! Pwa-papa-papa, retteketet! Nederland gaat naar de kelder en zullie hebben het gedaan!

Wat heb je gedaan? Dit onrijpe schotschrift wordt verspreid als boekenweekessay, dus duizenden mensen krijgen het in handen. Ze zullen pas in het slothoofdstuk ineens begrijpen wat ze lezen. 'Zie je wel: Bart Jan, die zo ingewikkeld kan schrijven, vindt het ook!' En misschien zullen ze wel op je stemmen, bij de eerstvolgende verkiezingen, domweg omdat ze bang zijn voor die rare moslimburen, net als jij. En omdat ze alleen maar letten op de uitwassen, en niet op de ontwikkeling onder moslims die verdraaid veel weg heeft van een emancipatie naar Westers model.


Hartelijke groet,

rien van den berg

2005-03-11 12:11:18
Roberto zegt:

Maar in het slothoofdstuk rol je ineens als een tierelier, daar schrijf je als Pim Fortuyn zaliger zelve! Pwa-papa-papa, retteketet! Nederland gaat naar de kelder en zullie hebben het gedaan!

Mr. Green

Die Rien mag ik wel (al was het alleen al omdat 'ie zulke leuke psalmberijmingen maakt Wink)

2005-03-11 12:22:38
Mr. E zegt:

Absoluut de moeite waard om deze brief te lezen. Laat je niet afschrikken door de lengte. Relativeer maar: tijdens je studie lees je nog véél meer, dit kost je hooguit 10 minuten Wink

(ik weet al wat 90% van de mensen die dit topic openen, denken...)

2005-03-11 12:27:58
Joker zegt:

Dat de brief te lang is en dat de brief daarom maar niet moet lezen?

Mijn mening:
Het conservatisme is dankzij Bart Jan Spruyt een heuse politiek-filosofische stroming geworden. Hiervoor was conservatisme een bepaalde geesteshouding die je in alle politieke stromingen aantrof: in het liberalisme, in de sociaal-democratie en in de christendemocratie.

Spruyt vind ik wel een enorme opportunist die profiteert van het anti-moslimsentiment en ik vind het ook walgelijk dat hij flirt met Wilders. :kots:

Aan de andere kant heb ik wel waardering voor het feit dat hij met geestverwanten een nieuwe denktank heeft opgericht en zo de discussiecultuur in Nederland bevordert.

Er zaten best wel interessante figuren bij de Burke-Stichting, Eimert van Middelkoop en Hans Hillen onder andere, maar velen zijn gevlucht toen Spruyt Wilders een huwelijksaanzoek deed.

Eigenlijk moet er een nieuwe denktank komen die tegengewicht biedt tegen het oratorische geweld van Spruyt maar zich verre houdt van het obsolete politiek-correcte geneuzel van Ad Melkert en de zijnen.

2005-03-11 12:40:20
Mr. E zegt:

Waterprinsje van me, pas op voor het Balkenende-effect!

Het probleem van Spruyt is niet zozeer zijn mening, als wel dat hij denkt dat hij (en degenen die het met hem eens zijn) de enige slimme mens in Nederland is, de enige die alles doorziet. Hij kan zijn slimheid zo mooi brengen dat het onvermijdelijk lijkt hem gelijk te geven. Hij schetst scenario's die overtuigend zijn en erg negatief, alsof ze gedoemd zijn realiteit te worden. En inderdaad, hij gebruikt de geest van Pim om zijn reactionaire conservatisme te verkopen aan de angstige Nederlander die zo is geïntimideerd, dat hij niet eens beseft dat we in ons land al in geen decennia meer een terroristische aanslag hebben gehad en dat ons land dus vrij veilig lijkt te zijn.
Een ware demagoog dus.

2005-03-11 15:33:11
Joker zegt:

Een opportunist met een grote muil en zeker geen intellectueel. Spruyt heeft er een handje van om veel dode mensen te citeren en met allerlei historische voorbeelden te komen terwijl zijn argumentatie eigenlijk voor geen klap deugt. Rien van de Berg heeft Spruyt gelukkig weten te ontmaskeren.

2005-03-11 17:27:27
zjap zegt:

----Bart-Jan spreekt (maar zegt weinig)------
bron: nd, opinie 18 maart 2005


Meneer Van den Berg,


Uw werk als hooggestemd recensent van hedendaagse versjes heeft u blijkbaar beroofd van de bescheiden kwaliteiten die vereist zijn om een stukje eenvoudig proza gewoon goed te lezen. In uw als 'open brief' gemaskeerde recensie van mijn essay over De toekomst van de stad toont u vooral aan, dat u niet hebt begrepen welk probleem ik daarin aan de orde stel. In verwarring gebracht door uw eigen onvermogen, tooit u zich op clowneske wijze met een deskundigheid die u niet verder brengt dan het formuleren van tegenwerpingen die ik zelf in dat essay aan de orde heb gesteld. Als ik bijvoorbeeld schrijf dat de kerk zich dankzij de tweerijkenleer van Augustinus niet als politiek alternatief heeft opgedrongen, begint u te loeien dat ik zo dom ben dat ik blijkbaar niets weet van de investituurstrijd. Ik ga daar nota bene zelf op in (op p. 42 van mijn essay). Maar iemand die zelfs niet aan het meest basale handboekje over de middeleeuwse kerkgeschiedenis is toegekomen, ontgaat waarschijnlijk het verband tussen de door mij vermelde Gregoriaanse hervorming en die investituurstrijd.


Het zij u allemaal vergund. U presenteert zich als een historicus om rekening mee te houden: zonder een zweem van pedanterie wijst u zelfs een hele fout in het boek Het vooroudergevoel van de heren Blokker aan. Zo heeft iedereen recht op zijn eigen gebreken en tekortkomingen en journalisten vertrouwen ze ons nu eenmaal dagelijks toe. Een reactie op uw ongevraagde brief zou dus eigenlijk overbodig zijn, ware het niet dat u het daarbij niet heeft gelaten. Ondanks uw schaamteloos geëtaleerde onkunde kan een zekere slimmigheid u niet worden ontzegd. U begreep natuurlijk ook wel dat mijn boekje in veler handen zou komen (en inderdaad, en het spijt me voor u, er is inmiddels een tweede druk), en omdat u mij grondig wantrouwt, besloot u uw lezers een bril op te zetten die een onbevangen lectuur onmogelijk zou maken. Zij moesten natuurlijk wel weten dat ze te maken hadden met een islamofoob, een onkundige angsthaas, een paranoïde karikaturist, die ronduit verderfelijke teksten op papier smijt. Ik neem mijn lezers serieus, en daarom wil ik ze die bril graag weer afnemen.

Waar het mij in dit boekje om gaat, is het volgende probleem: wij leven in een democratische rechtsstaat, en die rechtsstaat is kwetsbaar, op zichzelf al. Nu wordt die liberale democratie ook nog eens bedreigd door twee gevaren, van binnenuit en van buitenaf. Van binnenuit door onze eigen decadentie, en van buitenaf door de politieke theologie van de islam. Ik stel dit vast en onderbouw dit en probeer vervolgens de zwakke open plekken van die rechtsstaat te repareren vanuit een politiek-filosofische traditie die het conservatisme heet. En dat begrijpt u allemaal niet.

Met die decadentie bedoel ik het morele en culturele verval die het gevolg is van wat C.S. Lewis de grote scheidslijn in de West-Europese geschiedenis heeft genoemd, en die hij net als ik (of beter: die ik in navolging van hem) zo rond het jaar 1800 dateer. Het schuim droop in uw progressieve sikje toen u dit las, maar komt u nu eens tot bedaren en leest u nu gewoon die inaugurele rede van Lewis. Ik noem die in noot drie van mijn essay.

Ik jeremieer niet over mijn tijd alsof vorige tijden beter waren, maar ik stel vast dat er een objectief verschil is tussen de pre-moderne tijd en onze tijd, en dat dat verschil onder andere tot gevolg heeft gehad dat het geloof in een objectieve morele orde verwisseld is voor subjectivisme, relativisme en multiculturalisme. Die stromingen hebben ons niet de wapens aangedragen die nodig zijn om belangrijke verworvenheden van de democratische rechtsstaat te benoemen en te verdedigen. Heel essentiële, klassieke noties over het morele fundament dat een constitutie dient te schragen - zoals bijvoorbeeld uiteengezet in de door mij geciteerde brief van George Washington aan rabbi Seixas - zijn volledig in vergetelheid geraakt. Wij weten niet meer op de juiste wijze met onze rechten en vrijheden om te gaan - en weten anderen, nieuwkomers, dus ook niet meer uit te leggen wat wij op dit punt van hen verwachten.

Mijn zorgen betreffen vervolgens de relatie tussen islam en democratie. Democratie is niet met de islam gegeven, omdat de scheiding tussen religieus en wereldlijk recht vreemd is aan de islam. Nu gelooft u dat het tamelijk eenvoudig moet zijn de islam op dit punt te hervormen - u ziet zelfs allerwegen de hoopvolle tekenen die erop duiden dat dit proces al in volle gang is. Ik ben iets minder naïef.

De islam heeft zich de eeuwen door als een religie van absorptie doen kennen. Dat is allemaal uitvoerig gedocumenteerd. En dan komt u aan met sinterklaas om uit te leggen dat wij als christenen er ook wat van kunnen. Laat ik u op Erasmus wijzen, die humanist, weet u wel. Die leerde van de klassieken hoe je teksten leest en hoe je ze uitgeeft. Zonder die ontdekking zou dat Nieuwe Testament van Luther (een hervormer uit de zestiende eeuw) er echt niet zijn gekomen. Het christendom kan zichzelf dus reformeren door een oriëntatie op de eigen en op vreemde bronnen. Dat dit binnen de islam gebeurt, is net zo waarschijnlijk als een pleidooi van Jan Wolkers voor een herstel van gereformeerde kuisheid.

Om die dreiging van de politieke theologie van de islam te pareren biedt onze nihilistische cultuur niet de vereiste instrumenten. Die zijn, naar ik tamelijk omstandig uitleg, in een politiek-filosofische traditie te vinden die ons pre-moderne noties aanreikt omtrent vrijheid, orde, instituties en het belang van religie, om de kwalen van een naakt liberalisme te genezen. En ook noties omtrent het belang van opvoeding en onderwijs inderdaad, al is het belang daarvan ook u al zo ontgaan dat u daar alleen nog op een ridiculiserende manier op kunt reageren.

Dat is eigenlijk alles. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat een zeker vooroordeel u heeft verhinderd mijn betoog onbevangen te volgen. Het klassieke en pre-moderne, realisme en orthodoxie zijn aan u niet besteed. Met die duidelijke afwijzing onderbouwt u weer een vooroordeel dat ik zorgvuldig cultiveer: dat de neocalvinistische cultuur, waarvan ook u zich een uitgesproken representant toont, momenteel alleen nog maar bestaat in het wat naspartelen in een zelf opgeroepen vloed van blind en armzalig fideïsme en biblicisme.

Het zij zo. Maar koestert u dan niet langer de illusie dat u mijn 'particuliere overwegingen' mag opvatten als een uitnodiging tot een persoonlijke reactie.

Met alle verschuldigde hoogachting,

B.J. Spruyt

2005-03-18 12:13:09

Sponsors